5N 1K-н дүрэм гэж юу вэ ?

Хэн? Хэзээ? Хаана? Яаж? Яагаад? Юуг? зэрэг зургаан асуултын Турк хэлэн дэхь эхний үсгүүд бөгөөд энэ зургаан асуултанд хариулж байж мэдээ төрдөг юм байна.

1948 онд бичсэн нийтлэлдээ Harold Lasswell-ийн тайлбарласанаар "who says what in which channel to whom with what effect" буюу 5W юм.

Rudyard Kipling 1907 оны Нобел утга зохиолын шагналтан. 1800гаад оны сүүлээр амьдарч байсан, Англи зохиолч, сэтгүүлч, яруу найрагч. Энэтхэгт төрж өссөн. Тэрээр:

"I kept six honest serving men
They taught me all i knew.
Their names were what and why and when
and how and where and who" хэмээн шүлэглэн өгүүлсэн байна.

Дөрвөн жилийн дараа би хаана байна?

2003 онд Турк сургууль төгсөөд нэг диплом өвөртөлчихсөн сэтгүүлч болно гэсэн туйлын хүсэлтэй нэгэн. Турк улсад хувийн зардалаар сурах гээд шалгалт өгөөд тэнцчихсэн, хаана сурах вэ? гээд бөөн бодол. Туркэд сурахаар боллоо, хам хум юмаа бэлдээд "асгарлаа". Вагонд олон хоног тарчилсаны эцэст нэг чартерт (хугацаа нь дуусан онгоц байхаа) суугаад их санасан газараа ирэх нь тэр. Туркээ гэж хар хувцасны дотор нуугдсан хүүхнүүд, өдрийн таван удаа мөргөлийн цагийн тохио, нохой хөөж гүйх муур гээд л өсөж дассан орчиноос минь шал өөр ертөнц. Ийм газар яаж насыг барна даа л гэж бодож байлаа. Санасанаас гайгүй хурдан өнгөрлөө энэ дөрвөн жил. Xарвасан сум шиг ч гэж хэлж болохоор. Дөрвөн жилийн дараа өөрийгөө харахад сурч мэдсэн зүйлээр ядмагхан өөртөө итгэлгүй нэгэн.товчоор хэлбэл хайран дөрвөн жил, их санасан газар ес хоног хоосон гэгчийн үлгэр :-(

Төрсөн өдрийн тухай бодол хальт өөрчлөгдөв :-)

Ухаан орсон цагаасаа хойш миний хамгийн дургүй асуулт "Хэдэн настай вэ?" юм.
Учир нь хэзээ нэгэн цагт миний төрсөн өдрийг асууж мэдээд "бараг л 21 юм байна ш тээ!" эсвэл "20той юм байж, насаа нэмчих гээд л..." зэрэг ярианууд яагаад ч юм эгдүүцүүлнэ. Би нэг сарын нэгнийх ьм л даа. Гэтэл
саяхан 12 сард төрсөн найзуудынхаа төрсөн өдрийг тэмдэглэж байсан чинь олны дундаас нэг нь "Аллах" оны бөгсөнд олон хүүхэд төрүүлжээ" гэх нь тэр. Тэгэхэд л төрсөн өдрийн маань миний бодол хальт өөрчлөгдөж ямар азаар "оны бөгсөнд" төрчихөөгүй юм бэ? гэж бодож билээ. :-) Төрсөн өдөр ойртcооp л....

AIDS

Өнөөдөр дэлхийн AIDS тэй тэмцэх өдөр. Өмнө нь тус вирус нь эдгэшгүй (амь насанд аюултай) өвчин гэж тооцогддог байсан бол одоо эдгэдэг өвчин болсон онцлогтой.

Хэдийгээр эмчлэгддэг өвчний тоонд бүртгэгдэх болсон ч эм нь олдоц муутай учирааc дэлхий дээрхь 39.5 сая хүн HIV (human immunodeficiency virus) тээдгээс 37.2 сая нь 15-49н насныхан, 2.3н сая нь 15аас доош насныхан бол насанд хүрэгч вирус тээгчдийн 17.7н сая нь эмэгтэй юм байна.
Вирус тээгчдийн 95н хувь нь хөгжиж буй орнуудад илэрсэн байна. Мөн AIDS-ээр өвчлөгсдийн тоо 4.3н саяд хүрлээ. Өнөөдрийг хүртэл 25н сая хүн тус вирусээс болж амь наcаа алдсан гэх тооцоо байна.
Анхаарал татахуйц бас нэгэн тоо баримт гэвэл өдөрт 11н мянган хүн тус вирус тээгч болдог, жил бүр 2.9н сая хүн нас бардгаас 380н мянга нь хүүхэд байдаг юм байна.

Монголын хувьд 14н жилийн өмнө Камеруны хоёр иргэн HIV-г тээн оруулж ирсэн бөгөөд 2006 оны 8н сарын 31ны өдрийг хүртэл нийт 25н HIV тээгч тохиолдол тогтоогдсоноос сүүлийн хоёр тохиолдол нь нэг өдөр хоёр өөр хөдөө орон нутгаас илэрсэн юм.Өнөөдрийг хүртэл AIDS-н өвчтөн дөрвөн иргэн нас барсан билээ.

Ер нь сүүлийн үед хөгжиж буй ядуу буурай орнуудын хөдөө орон нутгаас HIV тээгчид олноор илрэх болсон нь бас нэгэн үнэн билээ.

Бразилийн эрдэмтэд эрэг хавиар амьдагдаг 'dictyota pfaffi' хэмээх далайн хөвднөөс гаргаж авсан нэгэн эдээс AIDS вирусны эсрэг гель гаргаж авсанаа өчигдөр буюу 16.01.2007 мэдэгдсэн билээ.

Судалгааны багийн ахлагч иммүнолог Luiz Castello Branco, AIDS-ыг бэлгийн замаар халдахыг нь зогсоох зориулалттай микроп алагч тус гелийг хулгана болон бэлэг эрхтэн дээр турших хоёр дугаар шатны туршилтуудаа ирэх сараас эхэлнэ хэмээв.
Rio de Janeiro хот дахь Oswaldo Cruz институтэд гурван жилийн турш явагдаж буй тус судалгааны явцад хийгдсэн анхан шатны туршилтаар тус гель нь 95н хувийн үр дүнд хүрсэн гэнэ. Тус гелийг долоон жилийн дараа худалдаанд гарах байх хэмээн таамаглаж байна.